„…but we have the music”, czyli o pracy realizatora dźwięku

Realizator dźwięku jest osobą odpowiedzialną za jakość i ciągłość dźwięku w trakcie koncertów, imprez, w studiu nagrań, studiu radiowym czy telewizyjnym. Jego zadaniem jest uzyskanie odpowiedniego brzmienia dźwięku na żywo, na taśmie lub nośniku cyfrowym. Realizator najczęściej sam montuje nagrany przez siebie dźwięk, sam też wykonuje tzw. miks, czyli zgranie wszystkich warstw dźwięku. Funkcję realizatora dźwięku wykonuje najczęściej reżyser dźwięku lub bardzo doświadczony operator dźwięku.

Realizator dźwięku jest autorem opracowania dźwięku w filmie i jest jednym z głównych współtwórców filmu. Ustala on z reżyserem i producentem ogólne założenia artystyczne realizacji filmu, uzgadnia z nimi koncepcję udźwiękowienia i doprowadza do jej zrealizowania, zgodnie z twórczą stylistyką całego dzieła filmowego. Wykonuje zadanie twórczej realizacji dźwięku, organizuje niezbędny materiał dźwiękowy, sprzęt i jego obsługę oraz odpowiada za jakość techniczną ścieżki dźwiękowej filmu.

Realizator dźwięku konsultuje techniczne standardy dźwiękowe dla różnych form rozpowszechniania gotowego filmu wybrane przez producenta, a następnie dostosowuje zapotrzebowanie na sprzęt, materiały oraz obsługę techniczną i pomocniczą w pionie dźwiękowym do ustalonych przez producenta parametrów technologicznych filmu.

Realizator dźwięku podlega kierownictwu reżysera i producenta.

W dziedzinie organizacyjnych dyspozycji podlega także kierownikowi produkcji, a na planie zdjęciowym kierownikowi planu. Realizator dźwięku kieruje pracami i jest bezpośrednim przełożonym w tzw. pionie dźwiękowym nad współpracownikami, takimi jak: Asystent realizatora dźwięku, technik dźwięku (zarówno technik dźwięku planu filmowego jak i technik udźwiękowienia i zgrania), mikrofoniarz, montażysta dźwięku, imitator dźwięku, personel pomocniczy obsługujący aparaturę dźwiękową zarówno na planie zdjęciowym, jak i w trakcie okresu montażu i udźwiękowienia. Ściśle współpracuje i sprawuje nadzór nad pracą konsultanta muzycznego, operatora zgrania, itp.

Realizatorzy dźwięku najczęściej pracują w studiach nagrań, radio, telewizji, teatrze i na estradzie. Obecnie w związku z powszechną dostępnością komputerów funkcję tę podczas sesji nagraniowych (zwłaszcza niskobudżetowych) często wykonują producenci muzyczni i sami muzycy. Również odwrotnie – realizatorzy dźwięku czasem stają się producentami. Zawód pokrewny z reżyserem dźwięku, lecz niewymagający tak kompleksowej wiedzy z zakresu teorii muzyki, czytania partytur, instrumentoznawstwa i akustyki. Współcześnie, przy sesjach muzyki pop, najczęściej funkcję nadzoru merytorycznego reżysera dźwięku pełni producent muzyczny, a technicznego właśnie realizator dźwięku.

Walter Murch pracujący nad “Czasem Apokalipsy” 

Jednym z najsłynniejszych realizatorów dźwięku jest Walter Murch. Murch rozpoczął montaż oraz miksowanie dźwięku w 1969 filmem The Rain People Francisa Forda Coppoli. Później pracował z George’em Lucasem przy filmach THX 1138, American Graffiti oraz przy Ojcu chrzestnym (ang. The Godfather) Coppoli. Z Coppolą zrobił następnie film Rozmowa (ang. The Conversation), za który otrzymał nominację do Oscara za najlepszy dźwięk (1974). Murch w tym samym roku miksował także dźwięk do Ojca chrzestnego – część II.

W odróżnieniu od większości montażystów Murch montuje w pozycji stojącej; sam porównuje proces montażu filmu do operacji mózgu, albo gotowania – ze względu na stojącą pozycję chirurgów i kucharzy podczas pracy. Jest autorem książki o montażu, W mgnieniu oka – sztuka montażu filmowego (ang. In the Blink of an Eye 2001), wydanej w polskim tłumaczeniu w 2006. W 2007 na San Francisco International Film Festival odbyła się premierowy pokaz filmu dokumentalnego „Murch”, poświęconego pracy Waltera Murcha.

Praca realizatora jest zdecydowanie bardzo wymagająca. Ten zawód zmienia się tak szybko, jak szybko następują zmiany w elektronice i akustyce. Jeszcze niedawno realizator dźwięku pracował tylko i wyłącznie na urządzeniach analogowych. Dziś standardem są urządzenia cyfrowe i montowanie dźwięku za pomocą komputera. Choć zainteresowanie i pasja są najważniejszymi czynnikami, które decydują o przydatności do zawodu, dużą część wiedzy realizator może posiąść ucząc się zawodu bezpośrednio przy innym realizatorze.