Szczurołap, film dokumentalny z 1986 roku, to coś, na co zdecydowanie nie jest łatwo patrzeć. Reżyser, obrazami tępienia populacji szczurów, stawia przed nami bardzo trudne zadanie obejrzenia i zrozumienia - ile jesteśmy w stanie znieść i po której stronie staniemy? 

Szczurołap przedstawia dwa obrazy, w których samo światło i technika grają wielką rolę - niebieskie, zielone, szare i ciemne kolory wprowadzają nastrój thrillera.

I rzeczywiście tak możemy się poczuć - pełni obaw, dyskomfortu i z dreszczem nieprzyjemnych emocji. Pierwszy obraz to eksperyment, podczas którego topione są dwa szczury - po to, aby zbadać ich inteligencję i wytrzymałość. Jeden wytrzymuje 15 min, drugi 15 godzin. Drugi obraz, i przewodni temat dokumentu, to praca jedynego w Polsce specjalisty od łapania i zabijania szczurów. Przeżywamy razem z nim dzień i słuchamy monologu - pozbawionej emocji relacji z wykonywanych czynności.

Obserwacja gryzoni, rozpracowywanie ich zachowań, są kluczem, którym posługuje się bohater. Chce je przyzwyczaić do siebie, do tego, że udaje ich sprzymierzeńca. Następnie możemy usłyszeć o metodach, które zastosuje, aby je zlikwidować. Później metody te zobaczymy. I będzie to widok straszny. 

Walka ze szczurami jest dla szczurołapa czymś w rodzaju zawodów - kto wygra, kto jest inteligentniejszy. Za tę pracę oczekuje podziwu, a także odczuwa satysfakcję z jej wykonywania. 

“Aby wyniszczyć trzeba najpierw obrać metodę - przede wszystkim rozważyć, czy truć od razu, czy też najpierw je zjednać, przynęcić, zwabić”.

Szczury najpierw wysyłają najsłabszych - sprawdzających czy wszystko jest w porządku, potem idą kolejne. Na koniec zostają przywódcy - najsilniejsi. Zabicie ich oznacza koniec pracy. 

Na to, że możemy się czuć w ciągłym niepokoju, odwracamy wzrok, wpływają także inne elementy składowe filmu - zbliżenia, odgłosy, proces tępienia szczurów pokazany od początku do końca, a także miejsce, w którym znajdujemy się razem z bohaterem, czyli rzeźnia - wyróżniona na pierwszym planie.

A kim jest bohater?

Od lat pracuje w zawodzie zegarmistrza. Tępienie szczurów zaczął w wieku czternastu lat - dobrowolnie i na własną rękę. Teraz jest profesjonalistą, który nie podchodzi obojętnie do swoich obowiązków. 

Szczurołap ma także przekaz alegoryczny. Rok powstania filmu sprawił, że pojawiały się interpretacje szczurów jako opozycji do władzy i głównego bohatera - funkcjonariusza urzędu bezpieczeństwa, co było podstawą do oglądalności i wielu nagród, które otrzymał dokument. Czy był wtedy potrzebny? Zdecydowanie tak. A jak jest teraz, jaki przekaz wnosi do życia współczesnego człowieka? 

Dostęp do filmu: https://ninateka.pl/film/szczurolap-andrzej-czarnecki